Erdoğan, "Bizim sorunlarımızı, dışarıdan birileri gelip çözmeyecek.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Bizim sorunlarımızı, dışarıdan birileri gelip çözmeyecek. Bizim sorunlarımızı sadece ve sadece biz çözebiliriz" dedi.

İSTANBUL

İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi'nin (İSEDAK) Daimi Başkanı olarak, İstanbul Kongre Merkezi'ndeki 30. İSEDAK Toplantısı'nın açılış konuşmasını yapan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, şimdiye kadar faaliyetlerini hep yakından takip ettiği, izlediği ve başbakanlığı sürecinde gereken her desteği vermeye çalıştığı İSEDAK çalışmalarını 5 yıl süreyle birlikte ifa edeceklerini söyledi.

Bu süre içerisinde İSEDAK'ın ülkeler, halklar için, tüm insanlık için hayırlı adımlar atmasının, şahsının ve tüm üyelerin gayesi olacağını belirten Erdoğan, şunları kaydetti:

"Niyetimiz hayr, inşallah akıbet de hayr olacaktır. 30. toplantıyı açarken Allah'tan yolumuzu, bahtımızı açık etmesini, gayretlerimizi hayra tebdil etmesini diliyor, bunun için dua ediyorum. İslam ülkeleri gerek ticaret, gerek kalkınma göstergeleri açısından son yıllarda önemli ilerlemeler kaydetti. Son 10 yılda dünya ticareti içerisinde İslam ülkelerinin payı yaklaşık yüzde 50 artmış bulunuyor. Bu dönemde iş ticaretimizde de çok önemli gelişmeler yaşandı. İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkeler arası ticaret yüzde 50'nin üzerinde bir artış kaydetti. Yine 2002-2012 yılları arasında küresel reel büyüme oranı ortalama yüzde 2.7 olarak gerçekleşmişken İslam ülkeleri aynı dönemde ortalama yüzde 5,4 büyüdü." 

Erdoğan, bu ve benzeri rakamların ekonomik anlamda İslam ülkelerinin başarılı performans sergilediğini gösterdiğine vurgu yaparak, sözlerini şöyle devam ettirdi:

"Ancak sizler de takdir edersiniz ki ekonomik anlamda bu kadar iyi olan İslam ülkeleri, insani ve siyasi manada tarihinin en büyük krizlerini de eş zamanlı olarak yaşıyor. Bazı üye ülkelerimiz kişi başı milli gelirde dünyada en üst sıralarda yer alırken, birçok üye ülkemiz de ne yazık ki en alt sıralarda yer alıyor. 57 üye ülkemizden 21'i Birleşmiş Milletler en az gelişmiş ülkeler kategorisinde bulunuyor. Nihayetinde hepimiz insanız. İnanın bu tabloyu kendi nefislerimize izah edebilmenin yolu yoktur. Ayrıca hepimiz bir Allah'a inanıyoruz, hepimiz hesap gününe inanıyoruz. Kendimize, nefsimize, vicdanımıza izah edebilsek bile böyle bir gelir uçurumunu hesap gününde o yüce mahkemede izah edebilmenin asla ve asla yolu yoktur."

"Hepimiz günde birkaç hurma ile açlığını bastıran bir peygamberin ümmetiyiz" diyen Erdoğan, şunları kaydetti:

"Hepimiz kendisi aç olduğu halde, ailesi, torunları aç olduğu halde hediye edilen birkaç hurmayı komşularına, kardeşlerine hediye eden, paylaşan, hayatı boyunca sofradan bir tek kez olsun bile tam doymadan kalkan bir nebinin takipçileriyiz. Komşusu açken tok yatanı uyaran hem de çok ağır şekilde uyaran bir rehberin arkasından gidiyoruz. Kardeşliğin ve paylaşmanın dini İslam'ın mensupları olarak mevcut manzarayı izah edebilmenin ve meşrulaştırabilmenin yolu olmadığını hepiniz, hepimiz çok iyi biliyoruz. Mesele sadece yoksulluk, sadece gelir dağılımındaki adaletsizlik de değil."

İslam coğrafyasının durumu

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İslam coğrafyasının tarihinde hiç olmadığı kadar kanla, acıyla, gözyaşı ve çatışmayla anılır hale gelmiş durumda olduğunu anlatarak, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Hemen her gün farklı ülkelerde bir hatta birkaç tane Kerbela'ya şahit oluyoruz. Her gün kardeşlerimiz can veriyor, her gün çocuklarımız ölüyor, çocuklarımız yetim, öksüz kalıyor, kadınlarımız ölüyor. En emin yerler olması gereken mescitlerimiz, türbelerimiz ne yazık ki yine bizzat Müslüman olduğunu iddia edenler tarafından alçakça, barbarca, vahşice katliam mekanlarına dönüştürülüyor. Kendi mescitlerimizi, kendilerini Müslüman diye tanıtan canilerden emin hale getiremediğimiz için işte en kutsal mekanlarımızdan biri Mescid-i Aksa gözlerimizin önünde barbarların postallarıyla çiğnenebiliyor. Sesimiz çıkıyor mu, konuşabiliyor muyuz? Hayır. Bizler inanın gerek içimizdeki sorunları gerek dışarıdan gelen saldırıları durduracak, hem coğrafyamızda hem yeryüzünde barışı kalıcı şekilde tesis edecek güce sahibiz."

Erdoğan, eğer istenirse Irak'ta akan kanı durdurmanın mümkün olabileceğini, eğer arzu edilirse Suriye'de çocukların ölmesinin önüne geçilebileceğini vurguladı. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Az önce Rabbimin ayetlerini dinledik. Bu ayetlerde Rabbim bizi ikaz ediyor. Bu ikazların içerisinde 'adaleti tesis edinceye kadar zulmedenin karşısında taraf olun' diyor. Her şey açık net ortada. Eğer birlik olunursa, eğer birlikte hareket edilirse, neredeyse bir asırdır devam eden Filistin'in yalnızlığı ayıbına derhal son verilebilir" diye konuştu.

Dışarıdan gelenler...

Sorunları dışarıdan birilerinin gelip çözmeyeceğini, kendi sorunlarını sadece ve sadece kendilerinin çözebileceklerini ifade eden Erdoğan, şöyle devam etti:

"Bakın açık açık söylüyorum, dışarıdan gelenler İslam coğrafyasının petrolünü seviyorlar, altınlarını seviyorlar, elmaslarını seviyorlar, ucuz iş gücünü seviyorlar, çatışmalarını, kavgalarını, anlaşmazlıklarını seviyorlar, inanın bizi sevmiyorlar. Dışarıdan gelenler, yüzümüze dost gibi görünenler, bizim ölümüzü, bizim çocuklarımızın ölüsünü seviyorlar. Buna daha ne kadar seyirci kalacağız? Buna daha ne kadar sabredecek, daha ne kadar tahammül edeceğiz? Bu acı manzara karşısında daha ne kadar mazeretlere sığınacağız? Şii olmak, Suriye'de öldürülen çocukları, Suriye'de katledilen 300 bin masumu, yerinden edilen 7 milyon insanı seyretmeye bahane olabilir mi? Yine soruyorum, Sünni olmak, türbelere yapılan saldırıları, terör örgütlerini, seçilmiş yöneticilerin darbeyle görevden uzaklaştırılmasını, hakkını arayanların sokakta vurulmasını meşrulaştırabilir mi?"

Erdoğan, bütün kalbiyle, bütün samimiyetiyle İslam coğrafyasının tamamına, hangi mezhepten olursa olsun tüm Müslüman kardeşlerine bir çağrı, bir davet yaptığını aktararak, "Ne olur şöyle kenara çekilelim ve manzaraya bir bakalım. Kim kazanıyor, kim kaybediyor? Ölümlerden kazanan kim, çatışmalardan kazanan kim, aramızda var olan sorunlardan kazanç sağlayan kim? Eğer bu soruların cevaplarını verebilirsek, o cevapların gereğini yerine getirmek için bir küçük adım dahi atabilirsek, işte o zaman çözümün fitili tutuşturulmuş demektir" şeklinde konuştu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın konuşmasından bazı başlıklar şöyle:

"Bu acı manzara karşısında daha ne kadar mazeretlere sığınacağız. Soruyorum? Burası bir aile meclisi. Dünya bizi dinliyor. Şii olmak Suriye'de öldürülen çocukları, Suriye'de katledilen 300 bin masumu, yerinden edilen 7 milyon insanı seyretmeye bahane olabilir mi? Yine soruyorum, Sünni olmak türbelere yapılan saldırıları, terör örgütlerini, seçilmiş yöneticilerinin darbe ile görevden uzaklaştırılmasını, hakkını arayanların sokakta vurulmasını meşrulaştırabilir mi?"

"Bütün kalbimle samimiyetimle ve hasbiliğimle İslam coğrafyasının tamamına hangi mezhepten olursa olsun, tüm Müslüman kardeşlerime bir çağrı, bir davet yapıyorum. Ne olur, şöyle kenara çekilelim ve manzaraya bir bakalım. Kim kazanıyor, kim kaybediyor? Ölümlerden kazanan kim, çatışmalardan kazanan kim, aramızda var olan sorunlardan kazanç sağlayan kim? Bu soruların cevaplarını verebilirsek, o cevapların gereğini yerine getirmek için bir küçük adım dahi atabilirsek işte o zaman çözümün fitili tutuşturulmuş demektir"

"BM'nin gerçek manada bir reforma ihtiyacı vardır. Şu anda bütünüyle İİT acaba bir etkinlik bu anlamda yapabildi mi? 197 ülke var, bunun içerisinde 57 ülke İİT'nin üyesi. Bir şey yapabildik mi, yaptık mı? Hayır. Ne zaman, ne gibi adım atacağız? Buralarda stratejilerimizi gözden geçirmemiz lazım"

"Batı medyasının hedefi yapıldım"

Erdoğan, I. Dünya Savaşı'nın 100. yıl dönümüne, İslam coğrafyasında kurgulanan siyasete dikkati çektiği için Batı medyası tarafından en ağır eleştiri ve hakaretlerin hedefi yapıldığını söyledi.

Erdoğan, 1. Latin Amerika Ülkeleri Müslüman Dini Liderler Zirvesi'nde Amerika kıtasına Kristof Kolomb'tan önce Müslümanların ulaştığını söylediğini hatırlatarak, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Bilimsel gerçeklere dayanan bu tezi sadece tekrar ettiğim için Batı medyası tarafından, aynı zamanda maalesef içimizdeki yabancılaşmış kompleksliler tarafından hedef yapıldım. Müslümanlara ayrım yapmaksızın terörist yaftasını yakıştıranlar, İslamofobi konusundaki uyarılarımızı dikkate almıyorlar. Müslümanlara hiç tereddüt etmeden, geri yaftasını yakıştıranlar, ırkçılık, adaletsizlik, çifte standart konusunda uyarılarımızı duymazdan geliyorlar. Bizim sormamızı, sorguluyor olmamızı istemiyorlar. Tarihi gerçekleri, medeniyet tarihini, bilim tarihini, siyasi, askeri, ilmi tarihi hatırlatmamızdan çok ama çok rahatsız oluyorlar. Bizim, dünyanın tamamında din, dil, ırk ayrımı yapmaksızın, yoksulların hakkını savunmamızdan, dayanışmadan, barıştan söz etmemizden rahatsız oluyorlar. Onlar, adaletsizlik üstüne kurdukları iktisadi sistemin gereği neyse inanın, onu yapıyorlar. Ama biz ne onlara ne de kendimize böyle bir ayrımcılığı asla reva göremeyiz. Biz, petrol, elmas, altın, enerji yolları uğruna bitmek tükenmek bilmeyen hırs uğruna, canlara, hatta ve hatta çocuklara kıyanlardan olamayız. Biz, terörün, hoşgörüsüzlüğün, ibadethanelere saldırının, ırkçılığın, antisemitizmin yanında duramayız. Biz, onlara karşı da birbirimize karşı da kıyıcı ve kırıcı olamayız."

İslam coğrafyasının yaşadığı acılardan daha acı olanını "süregelen manasız ihtilaflar", yaşanan trajediden daha ağır olanını "tepkisizlik, suskunluk, anlamsız mazeretlere sığınmak" şeklinde açıklayan Erdoğan, "Dünyada kendimize geçerli mazeretler bulabiliriz ama inanın hesap gününde, yani Fatiha Suresi'nde her gün tekrar ettiğimiz o hesap gününde, o hesap gününün sahibi karşında evet, hiçbir mazeret geçerli olmayacaktır. Iraklı, Filistinli, Suriyeli masum çocukların elleri, katilleri kadar, o katillerin sırtını sıvazlayan hatta o katillere susanların da inanıyorum ki o mazlumların eli, onların yakasında olacaktır" diye konuştu.

"Krizlerden çıkışın yegane şartı; birliktir"

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin hiçbir ülkenin toprak bütünlüğüne, iç barışına, iç işlerine, siyasetine yönelik bir niyetinin asla bulunmadığını vurgulayarak, Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üye olmaya çalışan, yönü bir taraftan Batı'ya diğer taraftan Doğu'ya dönük ama "10 yıllardır ihmal ettiği kardeşleriyle hasretle kucaklaşmak" arzusunda olan bir ülke olduğunu dile getirdi.

Türkiye'nin bölgedeki hiçbir meseleye çıkar nazarıyla değil, her meseleye insani, İslami nazarla baktığını ifade eden Erdoğan, "Tarihinin en talihsiz günlerini yaşayan İslam coğrafyasında krizlerden çıkışın yegane şartı; birliktir, dayanışmadır, ittifaktır. İnanın her ne mesele varsa çözeriz, her sorunun üstesinden geliriz, yeter ki bir, beraber olalım, Kur-an'ı Kerim'in emrettiği gibi Allah'ın ipine sımsıkı sarılalım ve birbirimize kardeş olalım. Kimin ne şahsi meselesi varsa, kimin ne mezhebi meselesi varsa, hatta ulusal çıkarı varsa bunu bir kenara bırakmalı bölgenin barışı, istikrarı, refahı için çaba harcamalıdır" ifadelerini kullandı. 

"Dünya bilimine yeniden büyük katkılar sağlayabiliriz"

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 57 ülke ve 5 gözlemci ülkeyle İİT'nin, BM'den sonra üye sayısı en çok olan örgüt olduğunu kaydederek, şunları söyledi:

"BM, çocukların akan kanına seyirci kalırken, İİT da buna seyirci kalamaz. Gerek İİT ile gerek İSEDAK ile diğer komitelerle kurumlarımız, sivil toplum örgütlerimiz, üniversitelerimizle dünya barışı adına farklılık oluşturabilecek güçteyiz. Dünya bilimine yeniden büyük katkılar sağlayabiliriz. Dünya barışına, dünya siyasetine daha büyük katkılar sunabiliriz. Sadece coğrafyamızda değil, yeryüzündeki her çatışmaya müdahale edebilir, her mazlumun her yoksulun elinden tutabiliriz. Küresel ekonomiye zaten büyük katkılar sunuyoruz, ama küresel ekonomiye istikamet de çizebiliriz. Hamdolsun bunları yapacak gücümüz, birikimimiz, tecrübemiz, potansiyelimiz var. Tek ihtiyacımız olan ittifaktır, birliktir, kardeşlik hukukunun gereğini yerine getirmektir. İşte İSEDAK'ın 30'uncu toplantısının bu yeni ittifak anlayışı için bir başlangıç olması açıkçası en büyük arzumuzdur."

"Dünya 5'ten büyüktür ama ne yazık ki şu anda dünya 5'e mahkumdur"

Erdoğan, "Şu ana kadar BM, bütün bu yaşananlara karşı acaba bir çözüm üretti mi? Bir çözüm ortaya koydu mu? BM Güvenlik Konseyi'ne baktığımızda bu yapıda adalet var mı?" sorularını yönelterek, Güvenlik Konseyi daimi üyelerinden birinin "Hayır" demesinin, bütün meseleleri kilitlemeye yettiğini dile getirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 5 daimi üye içerisinde İslam ülkesi bulunmadığına değinerek, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Kıtalar orada temsil edilebiliyor mu? İşte tablo ortada: Avrupa, Asya, Amerika. Bunun dışında daimi üyeler içerisinde bir tane ülke yok. Mezhebi anlamda, dini anlamda bakıyorsunuz yapı, tek yapı. Bir tane Müslüman ülke orada yok. Adaletin olmadığı bir yapı, dünyaya güven telkin edebilir mi? 'Geçici üyeler' diyorlar; bir anlamı var mı? Yok. Herşey o daimi üyelerin içerisinde bir ülkenin dudakları arasında. Buradan adalet bekleyemezsiniz. Şu anda Irak'ta, Suriye'de, bütün bu bölgede, Ortadoğu'da yaşananlara baktığınız zaman, oradan bir olumlu ses çıkmıyor, çıkmaz. Bunu, boşuna beklemeyelim."

BM Genel Kurulu'nda söylediği "Dünya 5'ten büyüktür" sözlerine atıf yapan Erdoğan, "Dünya 5'ten büyüktür ama ne yazık ki şu anda dünya 5'e mahkumdur. Önce dünyayı bu mahkumiyetten kurtarmamız gerekiyor. Yani BM'nin gerçek manada bir reforma ihtiyacı vardır. Şu anda bütünüyle bir İİT acaba bir etkinlik bu anlamda yapabildi mi? 197 ülke var, bunun içerisinde 57 ülke İİT'nin üyesi. Bir şey yapabildik mi, yaptık mı? Hayır. Ne zaman, ne gibi adım atacağız? Buralarda stratejilerimizi gözden geçirmemiz lazım, her alanda. BM'nin reforme edilmesi noktasında ciddi adımların atılması lazım" dedi.

"Üye ülkelerin sürükleyici olmasını bekliyoruz"

Erdoğan, uygulamasına geçen yıl başlanan İSEDAK stratejisinin, üye ülkelerin aktif rol aldığı bir çalışma yöntemi öngördüğüne değinerek, stratejinin ilke ve hedeflerinin hayata geçirilmesinde üye ülkelerin ilgili kurumlarının sürükleyici ve sürekleyici olmalarını beklediklerini ifade etti.

Komitenin çalışmalarına, özellikle temel işbirliği alanlarında oluşturulan çalışma gruplarına aktif katılım sağlanmasını, ilgili tüm bakanlıkların İSEDAK çalışmalarına etkin bir şekilde dahil edilmesini isteyen Erdoğan, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"İSEDAK'ın ticaret alanındaki en önemli projesi olan İİT Tercihli Ticaret Sistemi yaklaşık 20 yıldan bu yana uygulamaya geçmeyi bekliyor. Biz kendi aramızda Tercihli Ticaret Sistemi'ni uygulamaya koymayacağız da kiminle bunu yapacağız? Hadi soruyorum, kiminle yapacağız? 2011'de yasal zemini tamamlanmış olan Tercihli Ticaret Sistemi'nin yürürlüğe girmesi için ilgili üye ülkelerimiz tarafından atılması gereken sadece birkaç adım var. Bu vesileyle tüm ilgili ülkelere buradan çağrıda bulunarak, Tercihli Ticaret Sistemi'nin bir an evvel yürürlüğe girmesi için gerekli adımları atmalarını istirham ediyorum."

Erdoğan, İranlıların kullandığı "Oturdular, konuştular, dağıldılar" sözünü Farsça, ardından Türkçe söyleyerek, "Eğer bu konuda ciddi adım atmazsak, otururuz, konuşuruz, dağılırız. Yani bu ne demektir? Neticesi olmayan toplantılar. Bizim neticesi olmayan toplantı değil, neticesi olan toplantılar yapmamız lazım ve kendimizi sürekli check etmemiz lazım. Patinaj yapmayacağız, artık bunu aşmamız lazım. Devir, netice alma zamanıdır" dedi.

"Finansman kabiliyetimizi İslam ülkeleri içinde değerlendirebildik mi?"

İSEDAK'ın ticaret alanındaki en önemli projelerinden birinin İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü olduğunu kaydeden Erdoğan, enstitünün kurulması, kurumsal altyapısını tamamlanması ve üye sayısının her geçen gün artmasından büyük memnuniyet duyduğunu belirtti. Erdoğan, enstitüye tüm üye ülkelerin desteklerini sürdürmelerini beklediğini ifade etti. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İSEDAK'ın ilk yıllarından itibaren ticaret finansmanına büyük önem verdiğini belirtti. 

"Düşünerek ama gönlümden geleni açıkça konuşmak istiyorum" diyen Erdoğan, İİT'nin iç ticaretin 15 yıl önceki yüzde 10 seviyesinden 2013 itibarıyla yüzde 18'e çıkmasında önemli rol oynadığını ancak bunun yeterli olmadığını söyledi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Tüm ülkeler olarak bu finansmanda bir dayanışma yapabildik mi?", "Acaba biz finansman kabiliyetimizi İslam ülkeleri içinde değerlendirebildik mi?", "Acaba bizim bu finansman gücümüz nerelerde değerlendiriliyor?", "Bizim bu finansman gücümüzü biz kimlere aktarıyoruz?" sorularını yönelterek, bu konuların üzerinde durulması gerektiğini vurguladı.

Erdoğan, "Finansman gücümüz ne yazık ki çok çok farklı yerlerde bize çok ters olarak dönüyor. Bunun üzerinde iyi düşünmemiz lazım ve belki de grup çalışmalarında, yapılacak belki de bundan sonra da yeni bir çalışma biçimi, karakteri olarak timetable'larda bu işi farklı bir şekilde masaya yatırmamız lazım. Finans yönetiminde ne yapmamız lazım? Bilgi yönetiminde ne yapmamız lazım? Bunların üzerinde özellikle durulması gerekiyor" ifadelerini kullandı. 

İslam Kalkınma Bankası grubu bünyesinde çalışmalarını sürdüren İslam Uluslararası Ticaret Finansmanı Şirketi'nin sağladığı ticaret finansmanının ciddi boyutlara ulaştığını ancak bunu dünyanın gerçekleri göz önünde bulundurulduğunda yeterli görmediğini aktaran Erdoğan, sözlerine şöyle devam etti:

"Bu her iki kurumu da yoğun gayretlerinden dolayı tebrik ediyorum ama yeterli olmadığını da ifade etmek istiyorum. İSEDAK bünyesinde mali işbirliği alanında gerek sektör temsilcilerinin gerek üye ülke kurumlarının aktif katılım sağladığı çok önemli çalışmalar bulunuyor. Menkul Kıymetler Borsaları Forumu, İSEDAK Sermaye Piyasaları Düzenleyici Kurumları Forumu, Merkez Bankaları ve Para Otoriteleri Toplantıları son derece başarılı şekilde faaliyetlerini sürdürüyorlar. Menkul Kıymetler Borsaları Forumu altında yürütülen çalışmaların önemli bir neticesi olan İSEDAK Borsa Endeksi'nin önümüzdeki dönemde üye ülkelerimize gerçekleşecek sermaye akımlarına önemli katkılar yapacağını düşünüyorum."

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, tartışılması için yeni önerilerini şu sözlerle aktardı:

"Bence İSEDAK, Menkul Kıymetler Borsası'nın yanında artık bir de belki 'Gayrimenkul Kıymetler Borsası'nın kurulmasında çok büyük faydalar elde edilecektir. Bizim için gayrimenkul kıymetler artık dünyada yeni bir değer ifade ediyor. İSEDAK'ın altın borsası noktasında bir çalışma, bir adım atması gerekir. Bunu da çok önemsiyorum. Çünkü altın, kağıt karşısında belirleyici üst derece rolü olan bir varlıktır. Bunun üzerinde de durulması gerekir. Bunun hukuki altyapısı vesairesi bunlar çalışılabilir, uluslararası hukuk noktasında nedir, ne değildir çalışılabilir ama bunların hepsinin çıkış yolu vardır. Tüm üye ülke ve ilgili kuruluşlarımıza burada adaleti yakalama açısından bu adımların atılmasında fayda var diyorum. Bu endeksin aktif bir rol, aktif yatırımcı unsurlar haline gelmesinde fayda var diye inanıyorum. Onun için de burada bir çalışmanın, faaliyetin önemsendiğini de ifade ediyorum."

İSEDAK Toplantısı'nın çok verimli geçeceğine inandığını dile getiren Erdoğan, katılımcılara MÜSİAD 15. Uluslararası Fuarı'nı da gezmelerini tavsiye etti. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve İslam Kalkınma Bankası'nın ortaklaşa düzenlediği Filistin İş Forumu ve Filistin Ürünleri sergisine ilgi gösterilmesini istedi.